Buty wspinaczkowe

Buty wspinaczkowe można kategoryzować na wiele sposobów. Asymetryczność, agresywność, rodzaj gumy itd. W tym artykule poza opisaniem co te pojęcia znaczą i wyjaśnieniem jaki mają wpływ na samo wspinanie, skupimy się raczej na doradzeniu tym z Was, którzy kupują swoje pierwsze buty wspinaczkowe. I będzie to polecenie konkretnych modeli butów wspinaczkowych, które nadają się na „pierwszy raz” jak i odwiedzenie Was od zaczynania swojej przygody ze wspinaniem od butów przeznaczonych dla doświadczonych wspinaczy. 

Tak, te „topowe” modele są droższe, ale w tym wypadku to nie znaczy, że dla początkujących wspinaczy lepsze. Nie tyle, że nie wykorzystacie wszystkich ich zalet, ale po prostu będzie Wam w takich butach niewygodnie i jest spora szansa, że do wspinania się zrazicie, a to ostatnia rzecz jakiej byśmy chcieli.

Przejdźmy zatem do tego jak buty wspinaczkowe można kategoryzować. Wszystkie wyglądają dość podobnie i jeśli nie traficie na sprzedawcę znającego się na rzeczy albo kupujecie w sklepie internetowym to łatwo popełnić brzemienny w skutki błąd. Nawet jednak na pierwszy rzut oka można dostrzec parę różnic, jeśli się wie, na co zwracać uwagę.

Patrząc na buta wspinaczkowego z boku, tak jak zwykle widzicie je na zdjęciach czy na ekspozycji w sklepie, widać, że jedne są niemal zupełnie płaskie, a inne są mocno wygięte ku dołowi. Na samą myśl o ubraniu butów naciągających stopę jak u baletnicy cierpnie niektórym skóra. Stopień tego wygięcia jest nazywany profilem butów – może być łagodny lub w różnym stopniu agresywny. Wygięty w dół but wygląda trochę jak pazur i poniekąd taka jest rola tego wygięcia. Bardzo agresywne buty kierują duży palec w dół i pozwalają pewniej stawiać nogę na maleńkich stopniach. To jednak coś do czego trzeba czysto fizycznie przywyknąć, przyzwyczaić stopę do tak mocnego, nienaturalnego wygięcia i pierwsze buty nie powinny być bardzo agresywne (jak np. La Sportiva Futura albo Evolv Shaman), a najlepiej, żeby były płaskie. Płaska podeszwa ma też taką zaletę, że jest wykonana z jednego kawałka gumy i lepiej podpiera całość stopy, a to ważne jeśli nie ma się jeszcze wyćwiczonych na tyle mięśni, żeby radzić sobie dobrze bez tego podparcia.

Przykładem zasłużenie popularnych i znakomitych butów dla początkujących są Evolv Defy Lace. Mają delikatną asymetrię (o tym co to znaczy – za chwilę) i łagodny, zupełnie nie agresywny profil. Perforowanie wspomaga wentylację, dzięki czemu można w nich „wytrzymać” całkiem długo i stopa szybciej przyzwyczaja się do – bądź co bądź – mniej wygodnego niż codzienne obuwia. LaSportiva Tarantula to bestsellerowa propozycja dla nowicjuszy od renomowanej włoskiej marki. But ma bardzo delikatnie zarysowany profil i inaczej niż Evolv Defy – zapięcie to dwie taśmy typu rzep.

Dyskusja o wadach i zaletach obu rodzajów zapięć jest tak stara jak same buty wspinaczkowe. W skrócie – sznurowanie umożliwia precyzyjniejsze dopasowanie buta, a rzepy, choć odrobinę na tym polu odstające, dają możliwość błyskawicznej korekty tego jak ciasno są zapięte, nawet na ścianie. Są oczywiście modele jak Evolv RAVE czy La Sportiva Cobra, które nie mają ani sznurówek ani rzepów, a za dopasowanie buta odpowiadają gumowe wstawki. Zakres dopasowania jest więc niewielki, ale za to można je w mgnieniu oka zdjąć i założyć. To oczywiście patent, którego w profesjonalnych, zawodniczych butach wspinaczkowych nie znajdziecie, ale oba wyżej wymienione modele nadadzą się nawet dla już nieco zaawansowanych wspinaczy.

Drugą kwestią różniącą modele butów wspinaczkowych jest asymetria. Stopień asymetrii jest tym większy im bardziej czubki butów są wygięte do wewnątrz. Zwykle idzie w parze z agresywnością profilu – łagodny profil oznacza najczęściej delikatną asymetrię, agresywny jest łączony z dużą asymetrią. Czemu to służy? Wiecie już, że stając na stopniach w czasie wspinaczki należy stawiać na nich czubek stopy. Uformowanie buta „w szpic” powoduje, że naturalnie przenosi się ciężar ciała na duży palec stopy co poprawia stabilność i daje znacznie pewniejsze i bardziej precyzyjne oparcie. I znów, jak w przypadku profilu, najlepiej nie zaczynać od mocno asymetrycznych butów. La Sportiva Tarantula czy Evolv Defy Lace oferują niewielką asymetrię, wystarczającą, żeby wyrabiać sobie nawyk stawania na dużym palcu, ale nie zgniatające reszty palców zbyt dokuczliwie.

Buty wspinaczkowe – inaczej niż obuwie codzienne – musi również brać pod uwagę szerokość stopy i wysokośc podbicia. Tego nie da się nadrobić luźniejszym czy ciaśniejszym zapięciem buta. Część firm jak La Sportiva produkuje dla różnych „objętości” stóp zupełnie różne, osobno zaprojektowane modele, inne jak Evolv, oferują różne wersje tego samego buta. Evolv Shaman choćby jest dostępny w wersji „regularnej” i „low volume”, dla osób o drobniejszych, węższych stopach i niższym podbiciu.

Niejednokrotnie słyszeliście, że buty wspinaczkowe mają być za małe.

To prawda, że wspinacze ze światowego topu potrafią używać butów nawet o dwa numery (w teorii) za małych. Na dodatek są tacy, którzy czasem na jedną nogę zakładają buta w innym rozmiarze niż na drugą (choćby Adam Ondra). Na początek jednak trzeba dobierać rozmiar dość zachowawczo, wystarczy jeśli stopa wypełnia szczelnie całe wnętrze buta wspinaczkowego, na te mniejsze przyjdzie jeszcze czas.

Buty wspinaczkowe – i dotyczy to również modeli znakomitych marek jak LaSportiva czy Evolv – zużywają się. Ściera się przede wszystkim guma podeszwy (jeśli wspinacie się na sztucznej ściance to dzieje się to znacznie szybciej) i choć są firmy oferujące wymianę jej na nową, to bardziej prawdopodobne, że kiedy nadejdzie kres życia Waszych pierwszych butów wspinaczkowych, będziecie raczej chcieli wymienić je na bardziej zaawansowany model.

Skoro o podeszwie mowa, to wyjaśnienia wymaga jeszcze jedna rzecz. Mieszanki gum, z których robi się podeszwy butów wspinaczkowych mają różną twardość i przyczepność. W pewnym uproszczeniu te miększe dają lepsze tarcie, a te twardsze słabiej „trzymają”. Producenci projektują jednak mieszanki (np. LaSportiva Frixion® Black czy Evolv Trax®) z rozmaitymi dodatkami, które sprawiają, że podeszwa może być sztywna i równocześnie dawać dobrą przyczepność. To tarcie jest znacznie bardziej istotne przy wspinaniu na skale, która jest – Ci co znają jurajski wapień, wiedzą dobrze o czym mowa – czasem bardzo śliska. Chwyty na sztucznej ściance są z natury szorstkie i w tym wypadku przyczepność gumy nie ma tak ogromnego znaczenia. Trzeba też pamiętać, że im miększa i bardziej przyczepna guma, tym niższa będzie żywotność takich butów.

Najlepiej więc mieć jedną parę na panel a drugą w skałki, i w Montiko oczywiście doradzimy Wam chętnie jak dobrać obie.